Po zaprowadzeniu swobody religijnej przez Fryderyka Wielkiego w 1741 r., ewangelicy w Mirsku nie musieli już uczęszczać na Łużyce, do tamtejszych kościołów.
Początek ewangelickich nabożeństw wiązała się z powołaniem 23 lutego 1741 roku przez księcia Leopolda von Anhalt Dessau urzędu kaznodziei w Mirsku. Książę decydując się na ten krok działał w imieniu króla pruskiego. Pierwszym kaznodzieją został Gottlieb Stöckel z Jurcza. On też 12 marca 1742 roku w niedzielę „Laetare” poprowadził pierwsze nabożeństwo w jednej z sal ratusza. Bardzo wyrozumiały i ludzki okazał się tutejszy proboszcz ks. Thienst (tak chwali go kronikarz Bergemann), który chętnie zezwolił na nie i ze swego kościoła wypożyczył instrumenty muzyczne i inne potrzebne przedmioty do jego odprawienia. Przez następne kilkanaście lat nabożeństwa odbywały się w sukiennicach (przez pewien okres w ratuszu).
12 stycznia 1746 roku na całym Śląsku świętowany był dzień pokoju. Uroczyście był on obchodzony także i w Mirsku, zwłaszcza przez ewangelików, którzy (jak zresztą na całym Śląsku) cieszyli się z odzyskania swobody dla swego wyznania. Uroczyste nabożeństwo ewangelickie odprawione było w sukiennicach, jego przebieg relacjonuje kronikarz Bergemann. Podobne nabożeństwo odprawione zostało w kościele parafialnym. Wieczorem cała okolica rozbrzmiewała honorowymi salwami, noc zaś była rozświetlona wieloma ogniskami.
Nowy etap rozpoczął się 20 kwietnia 1756 roku, kiedy wytyczono plac pod budowę kościoła. Tydzień później wmurowano kamień węgielny. Pracami kierował mistrz budowlany Krystian Tschirch z Mirska. Po zakończeniu robót nowy kościół wniesiony na planie prostokąta zyskał typowy halowy wygląd bez wieży i dzwonnicy. Koszt budowy wyniósł 5 625 talarów, kościół posiadał 2 empory i w sumie 1200 miejsc. Poświęcono go 2 października 1757 roku.
Sześć lat później, 6 lipca, uderzył w niego piorun, który uszkodził w nim dwie kolumny.
Od 1767 roku rozpoczęto prowadzenia ksiąg metrykalnych. Niestety, w czasie pożaru miasta, w dniu 8 września 1767 r., kościół doszczętnie spłonął. Odbudowa zakończyła się w roku następnym, 10 maja 1768 roku staraniem pastora Krystiana Fryderyka Schiebnera.
W roku 1772 zbudowana została nowa plebania, a w 1776 r. kościół otrzymał nowe organy, które jednak w całości zostały zamontowane (lub raczej wyremontowane) w 1824r.
Na uroczystości okazji zakończenia remontu wieży ratuszowej, która odbyła się 25 października 1796 roku, oficjalnymi przedstawicielami gminy ewangelickiej byli: Jan Henryk Georgy pastor, Krzysztof Thiel kantor i organista, Tschenscher nauczyciel oraz Jan Antoni Kuntzmann dzwonnik.
W 1829 r. powstał projekt budowy wieży przy kościele, aby na niej umieścić dzwony. Na skutek niespokojnych czasów projekt odłożono na czasy późniejsze. W dniu 20 października 1853 r., Ernst Tschirch złożył pierwszy datek w wysokości 10 talarów, jako ofiarę na przyszłą fundację dzwonów, choć „Kasa budowy wieży” powstała dopiero w dniu setnej rocznicy kościoła 4 października 1857 roku. Wkrótce uzbierał się dosyć pokaźny fundusz na ten cel. Po wojnie roku 1870-1871 cesarz przychylił się do prośby wyznawców ewangelickich z Mirska i w 1873 roku przeznaczył na dzwony 3 działka francuskie zdobyte w tej wojnie. Dnia 9 grudnia 1879 r. firma ludwisarska Hadank i Syn w Hoyerswerda dostarczyła 3 dzwony, które w tym dniu zostały zawieszone na rusztowaniu i poświęcone (do czasu oddania do użytku wieży były one zawieszone na prowizorycznej dzwonnicy).
Po położeniu kamienia węgielnego pod wieżę kościoła 25 kwietnia 1880 roku, prace ruszyły na tyle szybko, że 25 października 1881r. można było na ponad 60-metrowej wieży zamontować gałkę i krzyż (wieża miała podobno 66,6 m). 28 października zawieszono trzy dzwony, a 30 października obchodzony był Dzień Dziękczynienia i tego dnia poświęcono wieżę i dzwony.
Inne źródła podają datę 25 września 1883 r. Według relacji kronikarza A. Craemera poświęcenie odbyło się bardzo uroczyście. Uczestniczyły wszystkie ważniejsze mirskie organizacje i stowarzyszenia, m.in. Bractwo Kurkowe, Związki Wojskowe, sportowcy, Towarzystwo Śpiewaków „Concordia” oraz dziewczęta w białych sukniach, zebrani przed ratuszem, gdzie dołączyli do nich goście urzędowi: zastępca starosty von Hollenfer, baron Uechtritz z Giebułtowa i inni. Od ratusza pochód ruszył do kościoła ewangelickiego. W czasie przemarszu dzwoniły dzwony obu kościołów. Podczas uroczystości pastor Schmidt wygłosił przemówienie, a aktu poświęcenia dokonał superintendent Dihm z Pasiecznika. Po południu „Pod Czarnym Orłem” (obecnie Sala Miejska) odbyło się przyjęcie na 80 osób.
Kilka lat później 16 listopada 1890 roku, wewnątrz zboru wstawiono uroczyście nową kaplicę chrzcielną. W 1898 r. wieża musiała być w swojej górnej części już remontowana i odnawiana. Podczas nabożeństwa 1 stycznia 1900r. po raz ostatni zagrały stare organy. Po ich rozebraniu przed świętami wielkanocnymi założono nowe, mające swój debiut 1 kwietnia. Wykonała je świdnicka firma organowa Schlag&Sohne a wykorzystano w nich piszczałki ze starego instrumentu i zachowano poprzedni prospekt. Miały one trzy manuały i pedał, 34 głosy. 3 lipca 1902 r. w kościele założono elektryczne oświetlenie, koszt poniósł właściciel elektrowni w Mirsku. Gmina ewangelicka musiała dać tylko 3 lampy sufitowe i 80 lamp bocznych do oświetlenia. W tym samym roku, po lewej stronie ołtarza, zbudowana została masywna ściana z oknami – była to fundacja rencisty Karola Seelieba. W roku 1909 założono na wieży nowy zegar. Zbudowała go firma zegarmistrzowska Eppner i Spółka. ze Srebrnej Góry – kosztował 1589 marek.
30 czerwca 1917 roku – w tym dniu zabrane zostały dzwony z kościoła ewangelickiego (dzwony z kościoła katolickiego, z końca XVII wieku, uznano za zabytkowe i pozostawiono). Mieszkańcy licznie obserwowali to zdarzenie. Dzwony te po zdjęciu z zawieszenia zrzucono na bruk ulicy a następnie załadowano kawałki na wagon kolejowy i odesłano do odlewni Schilling i Syn w Apoldzie. W lipcu zdemontowano także wszystkie 161 piszczałek cynowych z organów.
Nowe dzwony zamontowano dopiero 13 lutego 1924 roku. Wcześniej, tj. w 1919 roku, oszklono 6 dużych okien witrażami, w czterech z nich były umieszczone nazwiska poległych w wojnie światowej, a w dwóch pozostałych znajdowały się portrety Lutra i Melanchtona.
W 1922 roku przywrócono do dawnego stanu organy.
13 lutego 1924 roku nastąpiło poświęcenie trzech nowych dzwonów dla kościoła ewangelickiego. Dzwony te właśnie tego dnia zostały przywiezione koleją. Cała gmina ewangelicka i katolicka udały się na dworzec, skąd w procesji przyprowadzono je pod kościół ewangelicki. W uroczystościach brał udział proboszcz katolickiej parafii ks. Ernst. Zawieszenie dzwonów na wieży kościoła ewangelickiego miał miejsce 24 lutego. W tym samym roku odrestaurowano też organy. W latach trzydziestych, przed drugą wojną światową, w kościele często odbywały się koncerty muzyki organowej. Do najpiękniejszych należał koncert zorganizowany z okazji poświęcenia nowych organów w 1900 roku. Koncertował wówczas dyrektor muzyczny z Lubania, organista Roder. Możliwe, że organy były przebudowywane także w 1936 roku.
Ostateczny kres funkcjonowania kościoła nadszedł wraz zakończeniem II wojny światowej. Choć ostatnie nabożeństwa odprawiono jeszcze w maju 1958 roku, w tym roku zdjęto z wieży dzwony, uszkadzając przy tym piorunochron. Wtedy też krakowska firma Władysława Biernackiego zdemontowała instrument (bez prospektu) w Mirsku i zainstalowano go w Wiśle z pewnymi modyfikacjami. Nie ma on obecnie takiego brzmienia, jak w Mirsku.
Na marginesie zagadka: który słynny sportowiec niewątpliwie często słuchał i słucha tych organów oraz mirskich dzwonów?
Konsekwencją uszkodzenia piorunochronu był pożar 11 lutego 1961 roku, właśnie od uderzenia pioruna. Choć większość świątyni uratowano, jednak nie zabezpieczona i dewastowana, ulegała ciągłemu niszczeniu. Dziś jest już tylko ruiną z zachowanymi ścianami szczytowymi, bez dachu.
Duchowni kościoła ewangelickiego
- 1526 – Pierwszy predykantem w Mirsku – rzemieślnik, niejaki M. Horn.
- ok. 1604 – Pastor Gottwalda, z jego córką ożenił się pastor z Gierczyna, Kasper Tralles.
- 1618 – Pastor Jan Schwedler, urodzony w 1583 r. w Mirsku, przez dwa lata rektorem szkoły ewangelickiej, a następnie pastorem. Odszedł na placówkę do Gierczyna. Zmarł w 1656 r.
- 1639 – Predykant Zachariusz Sommer.
- 1741 – Predykant Manassa Ephraim Gotlieb Stockel.
- 1795 – 1826 Jan Henryk Georgy, urodzony 22 I 1752 r. w Młyńsku, zmarł w Mirsku 12 czerwca 1826 r.
- 1827 – Pierwszy pastor Karol Gotfryd Thomas, a drugi – rektor ewangelickiej szkoły Jan Krzysztof Thomas. Został on powołany w 1834 r. do Starej Kamienicy, a na jego miejsce przybył, także rektor szkoły, Hosemann z Kopańca (jeleniogór.)
- 1842 – po śmierci pastora Thomasa (21 czerwca 1842 r.), pierwszym pastorem został Hosemann, a drugim rektor szkoły Friedemann.
- 1868 – Pastorem zostaje Friedemann, ponieważ pastor Hosemann odszedł na emeryturę. Wkrótce i on podupadnie na zdrowiu i sam złoży urząd, przechodząc też na emeryturę. Zostaje wtedy wybrany pastorem dotychczasowy zastępca Friedemanna, pastor Reimann.
- 1878 – Pastor Reinmann odchodzi do Jeleniej Góry, stanowisko w Mirsku zajmuje pastor Schmidt z Tymowej (wołowskie). Umiera on w Mirsku 17 grudnia 1894 r.
- 1895 – Od tego roku znowu dwu duchownych prowadzi parafię w Mirsku. Pierwszym pastorem jest pastor Voigt, drugim dr Bahlow.
- 1900 – Pastor Bahlow odszedł do Legnicy, na jego miejsce przybył pastor Votz. Po pierwszym pastorze Voigtcie w dniu 2 XII tegoż roku jego miejsce zajął pastor Votz.
- 1901 – Urząd drugiego pastora obejmuje Bruckner, który w 1903 r. powołany został do Zebrzydowej.
- 1904 – Z dniem 1 stycznia na stanowisko drugiego pastora powołany został wikary z Prudnika. Był nim Ernst Güssow. Został on, po powołaniu pastora Votza na stanowisko pastora do Katowic, pierwszym pastorem w Mirsku. Drugim pastorem został wikary ze Lwówka, pastor Müchlichen.
- 1907 – Pastor Muchlichen powołany został na samodzielną placówkę, jego miejsce zajął pastor Stamer z Ostrowa. Wkrótce i ten odszedł do Strupic, a jego miejsce zajął pastor Weist z Kalska. Stało się to z dniem 1 stycznia 1911 r.
- 1926 – Dwaj pastorowie, pierwszy Güssow i drugi Weist, sprawowali obowiązki przy kościele w Mirsku.
- 1945 – po tragicznym incydencie z pijanym radzieckim żołdakiem 12 maja umiera pastor Güssow. Po nim do 1946 roku sprawuje posługę duszpasterską pastor Scholz, który 11 lipca 1946 roku, wieczorem, odprawia ostatnie nabożeństwo w przeddzień wysiedlenia.
Ostatnie nabożeństwo w budynku kościoła odbyło się w 1958 roku, było prowadzone przez lektora Schoeps’a.
[googlemap width=”false” height=”400″ latitude=”50.9711713″ longitude=”15.3832359″ address=”Mirsk, ul. Betleja” zoom=”18″ border=”yes” type=”HYBRID”]