Radon. I wiesz czym oddychasz.

Czy radon w powietrzu jest zagrożeniem dla zdrowia? Czy obszar naszej gminy można uznać za bardziej niż inne obszary Polski zagrożony podwyższonym stężeniem radonu? Czy ilość radonu w powietrzu można ograniczyć?

Proszę wierzyć – warto znać odpowiedzi na te pytania.

O radonie pisałem już w artykule Radon. I wiesz co pijesz. Dzwoniło do mnie kilka osób z bardzo ciekawymi pytaniami i uwagami związanymi z wodą w naszej gminie i temat wody na pewno będzie kontynuowany.

Radon w powietrzu, w mieszkaniu lub domu, wiąże się z uwalnianiem tego gazu z wody, z ziemi i z użytych materiałów budowlanych. Aby wprowadzić w temat posłużę się zdarzeniami, które miały miejsce w 1984 r. w USA.

W elektrownii atomowej Limerick (Pennsylwania) zarejestrowano szereg niewyjaśnionych, powtarzających się codziennie zdarzeń. Za każdym razem, kiedy pracownik elektrowni Stanley J. Watras przechodzi przed rozpoczęciem pracy przez bramkę kontrolną, uruchamiany jest alarm radiacyjny (nigdy, kiedy z pracy wychodzi!). Przeprowadzone dochodzenie ujawnia, że alarm uruchamiają przyczepione do ubrania Watras`a radioaktywne progeny radonu pochodzące z jego mieszkania 199 Indian Lane, Boyertown k. Filadelfii. Wykonane w domu Watras`ów badania wykazały stężenie na poziomie 100 000 Bq/m³[http://radon-szczecin.pl/artykuly/historia-radonu/]

Czas odpowiedzieć na pierwsze z postawionych pytań – czy radon jest zagrożeniem dla zdrowia?

Zacytuję specjalistów:

Za najlepsze dla syntezy naszej wiedzy na ten temat trzeba uznać prace międzynarodowych zespołów kierowanych przez J. H. Lubina z USA, opublikowane w trzech prestiżowych pismach w 1995 roku („Journal of National Cancer Institute”, „Health Physics” i „Radiation Research”).
Jeżeli chodzi o radon obecny w mieszkaniach, to Lubin przypuszcza, że może on być przyczyną 10% śmierci na raka płuc. Radon można oskarżać o spowodowanie 11% zgonów na raka płuc wśród osób nigdy nie palących, ale o 30% śmierci wśród palaczy. A więc mamy do czynienia ze zjawiskiem synergii, czyli wzajemnego wzmacniania działania dwóch czynników szkodliwych. Zauważono to już wcześniej także w przypadku palaczy narażonych na wdychanie włókien azbestowych. Modele ryzyka opracowane przez Lubina stwierdzają, że zredukowanie stężenia radonu we wszystkich amerykańskich mieszkaniach do poziomu zalecanego przez EPA (Environmental Protection Agency), podobnego do nakazanego ostatnio u nas zarządzeniem prezesa Państwowej Agencji Atomistyki, mogłoby zmniejszyć liczbę zgonów na raka płuc o 2-4%.

W czasie ewakuacji ludności z okolic Czarnobyla okazało się, że jedna z grup została przesiedlona w okolicę znacznie bardziej skażoną, tyle że radonem, którego obecności tam nie podejrzewano.

Często autorzy pomijają wiadomości, które nie pasują im do założonego obrazu katastroficznych skutków działań ludzkich. Nie zauważyłem, by przy okazji opisywania skutków Czarnobyla któryś z dziennikarzy dostrzegł, że erupcja wulkanu Mt. St. Helens w USA w roku 1980 spowodowała wyrzut 1.1 x 1017 bekereli radonu (czyli około 3 mln kiurów), który dla wszystkich form życia jest znacznie szkodliwszy niż uwolnione, mniej groźne izotopy w pożarze czarnobylskim!

Prof. dr hab. ZBIGNIEW PAWEŁ ZAGÓRSKI pracuje w Instytucie Chemii i Techniki Jądrowej w Warszawie. [http://archiwum.wiz.pl/1997/97082500.asp]

Gaz nie jest szkodliwy, ale w wyniku jego rozpadu powstają promieniotwórcze metale, jak polon, ołów i bizmut, które np. z kurzem dostają się do płuc. – Ich działanie szczególnie u palaczy prowadzi do przyspieszenia rozwoju komórek rakowych – mówi dr hab. inż. Włodzimierz Brząkała z Polskiego Klubu Ekologicznego, który od lat monitoruje ten problem. W USA wdychanie radonu uznano za drugą po paleniu papierosów przyczynę zachorowań na raka układu oddechowego. Również według raportów Światowej Organizacji Zdrowia radon to jeden z głównych czynników kancerogennych.

Może na tyle wystarczy. Chętnych rozszerzenia swej wiedzy na ten temat odsyłam do linków na końcu wpisu.

Pytanie drugie – czy mamy go więcej, mniej czy tyle samo jak na innych obszarach Polski?

Przedstawiam mapkę, która chyba najlepiej pokazuje skalę występowania tego gazu.

Ta z 2011 roku – rozkład stężenia Ra226 w powierzchniowej warstwie gleby:

Mapka przedstawia zawartość radu, który w wyniku rozpadu przekształca się w radon.

[http://muratordom.pl/ ] [Atlas Radiologiczny CLOR 2011]

Co ciekawe w Atlasie Radiologicznym przestano podawać stężenia dla radonu 222, zarówno w budynkach, jak i poza nimi.

W Polsce radon występuje przede wszystkim w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim, w miejscach istnienia masywów granitoidalnych i skał metamorficznych o zwiększonych zawartościach uranu i toru. Drugim obszarem dużego występowania radonu w Polsce jest Górny Śląsk, a przede wszystkim jego zagłębie węglowe. Oprócz granitów duże ilości tego pierwiastka mogą zawierać łupki ilaste i fosforyty.

W Polsce na największe zagrożenie radonem narażeni są mieszkańcy Sudetów. Przeprowadzona na tym terenie analiza Polskiego Klubu Ekologicznego wykazała, że w co piątym z kilkudziesięciu badanych domostw stężenie gazu było dwa razy wyższe od uznawanego za bezpieczne. Według Państwowej Agencji Atomistyki (PAA) nie powinno ono przekraczać – w zależności od typu budownictwa – 200 lub 400 jednostek zwanych bekerelami na metr sześcienny.

– Sudety są u nas jedynym realnie zagrożonym regionem – uspokaja Mirosław Rutkowski, rzecznik Państwowego Instytutu Geologicznego. A według doktora Ryszarda Strzeleckiego z PIG nawet tam na ewentualne niebezpieczeństwo narażeni są jedynie stali mieszkańcy. Pobyt turystyczny nikomu nie zaszkodzi.

[http://www.newsweek.pl/polska/polska-radioaktywna,41519,1,1.html]

Czy poziom radonu w domu lub mieszkaniu można obniżyć?

Tak. Jeśli zna się drogi, którymi gaz może dostawać się do powietrza w naszych domach, można te miejsca izolować.

Na ilość radonu w domu wpływ będą miały:

Zawartość gazu w glebie (dom działa jak rodzaj ssawki odkurzacza – powoduje podciśnienie na obszarze na którym stoi i im więcej będzie radonu pod nim, tym więcej jego może przeniknąć, zwłaszcza do nisko położonych pomieszczeń)
Źle wykonane, nieszczelne fundamenty i ściany
Użycie nieprawidłowych materiałów budowlanych (materiały budowlane wykonywane z dodatkiem odpadów, takich jak np. żużel)
Zawartość radonu w wodzie (groźne zwłaszcza w łazience i kuchni)

Zgodnie z wymogami ochrony radiologicznej (na podstawie zarządzenia Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki z 31 marca 1988 r. MP nr 14, poz. 124, zm. MP z 1995 r., nr 35, poz. 419):

dom nie może być wzniesiony lub użytkowany na podłożu, na którym roczna dawka graniczna promieniowania jonizującego dla osób zamieszkałych w tym domu wyrażona jako dawka skuteczna, przekracza 1 mSv (siwert).
średnie roczne stężenie radonu w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi nie może przekroczyć:
– 400 Bq/m3 (bekereli/m3) w budynkach istniejących i wybudowanych przed 1 stycznia 1998 r.,
– 200 Bq/m3 w budynkach nowo budowanych bądź oddanych do użytku po 1 stycznia 1998 r.

Podobne wartości stężenia radonu wewnątrz budynków mieszkalnych, przyjęte jako bezpieczne dla człowieka, obowiązują w krajach zachodnich (na przykład w Niemczech 250 Bq/m3) i w Stanach Zjednoczonych (150 Bq/m3).

Stosunkowo łatwo możemy zmniejszyć stężenie radonu we własnym domu, systematycznie wietrząc pomieszczenia.

Zaleca się również wietrzenie piwnic. Natomiast – odwrotnie niż w mieszkaniu – trzeba uszczelnić w nich nawet niewielkie pęknięcia w betonowej podłodze, ścianach, a także szpary wokół instalacji, by do budynku dostawało się jak najmniej radonu. Najlepszym do tego celu materiałem jest silikon. W piwnicach, które nie mają szczelnej podłogi należy położyć nową warstwę oddzielającą pomieszczenie od podłoża.

Jeżeli stężenie radonu w budynku jest wysokie, powinniśmy zasięgnąć porady specjalisty, który zaproponuje odpowiedni w konkretnym przypadku sposób obniżenia koncentracji radonu.

A sposoby mogą być różne.

Skuteczność zastosowanych metod zależy od wielu czynników, m.in. niepowtarzalnych właściwości każdego domu, dróg jakimi radon przenika do pomieszczeń, a także staranności przeprowadzenia prac zapobiegających jego nadmiernej koncentracji.

[http://dydaktyka.fizyka.umk.pl/PDF/MSC/Materialy/Liceum-IV/naturalne/radon.htm]

W domach w których poziom Rn jest wysoki należy zredukować go środkami mechanicznymi. Wybranie odpowiedniej metody spośród wielu zależy od konstrukcji budynku. Znaczna redukcja stężenia może zostać osiągnięta dzięki uszczelnieniu wszystkich pęknięć i szczelin. Przykładowo, ułożona na podłodze pod dywanem nie uszkodzona elastyczna membrana izoluje od powstającego niżej radonu. Bardzo trudno jednak jest uszczelnić wszystkie szpary, tak więc bardziej efektywną metodą jest wentylacja dolnych części budynku. Najlepszym sposobem jest stworzenie podciśnienia pod podłogą poprzez np. urządzenia ssące. Wówczas większość radonu zostanie wypompowana na zewnątrz, Wietrzenie całego domu jest również skuteczne, aczkolwiek daje krótkotrwałe efekty.

[http://chemfan.pg.gda.pl/Publikacje/Radon.html]

Podstawową profilaktyką byłoby więc przeprowadzenie testów w jak największej liczbie budynków, zwłaszcza w mieszkaniach w suterenach i na poziomie ziemi. Mieszkańcy nie będą raczej użytkować specjalistycznego sprzętu do pomiarów – wydaje mi się, że na obszarze podwyższonego ryzyka, jakim jest Przedgórze Sudeckie, za tę czynność powinny odpowiadać regionalne oddziały Inspektoratów Sanitarno-Epidemiologicznych, Ochrony Środowiska lub Nadzoru Budowlanego, przy aktywnym działaniu wszystkich szczebli samorządu.

Niestety, z moich obserwacji, na żadne potencjalne zagrożenia nie ma prób wykazania się choćby szczątkową wyobraźnią przez urzędy i urzędników. Mamy z naszej gminy przykłady żużli z Rębiszowa (Żużli smród), znikania w ziemi ton chemikalii w Giebułtowie (Giebułtowskie opary, Giebułtowskie opary cd, Giebułtowskie opary cd cd) czy też zaniku wpływu na zdrowie stacji GSM, pod warunkiem, że stoi na gruncie gminnym. (GSM w Mirsku – dyskusja).

Do perfekcji doprowadzono sztukę unikania problemów i odpowiedzialności.

Brak kompetencji? Lenistwo? Głupota? Pycha? Nie wiem. Może Czytelnik podpowie?

Linki do stron związanych z tematyką radonu:

http://2testfff.blogspot.com/2011/07/czy-bac-sie-radonu.html

http://muratordom.pl/budowa/sciany-murowane/bezpieczenstwo-na-budowie-domu-skad-sie-bierze-radon,108_7123.html

http://www.newsweek.pl/polska/polska-radioaktywna,41519,1,1.html

http://www.geology.cz/demo/CD_RADON50/index/info.htm

http://www.suro.cz/cz/faq/radon-v-dome

http://www.suro.cz/cz/prirodnioz/obecne-informace/zakladni-informace-o-radonu

https://www.epa.gov/radon#howdoes

http://www.if.pw.edu.pl/~ttaluc/GeologiaRadonu/

http://www.medonet.pl/zdrowie,rakotworczy-radon-w-domu,artykul,1722587.html